Zarówno przepisy jak i zdrowy rozsądek nakazują prowadzenie starannej i systematycznej konserwacji urządzeń oświetleniowych. Zakres i harmonogram tych prac powinien wynikać z założeń przyjętych w dokumentacji przy obliczaniu współczynnika zapasu. Niestety jeszcze ciągle zdarzają się obiekty, których właściciele i użytkownicy lekceważą te zagadnienia. Natomiast niekonserwowane oświetlenie traci z biegiem czasu swoje początkowe parametry, co skutkuje pogorszeniem warunków pracy, a także efektywności energetycznej oświetlenia i bezpieczeństwa.

Przepisy
Ustawa z 7 lipca 1994 r. − Prawo budowlane (tekst jednolity: Dz. U. z 29 listopada 2013 r., poz. 1409 – aktualizowany na bieżąco tekst dostępny na stronie Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego www.gunb.gov.pl) nakazuje w Artykule 5 użytkowane obiekty budowlane utrzymywać w należytym stanie technicznym, nie dopuszczając do nadmiernego pogorszenia ich właściwości użytkowych i sprawności technicznej.

Instalacja elektryczna stanowi układ przewodów i kabli w budynku wraz z osprzętem elektroinstalacyjnym, urządzeniami, aparaturą rozdzielczą i sterowniczą, układem pomiarowo-rozliczeniowym, urządzeniami zabezpieczającymi i ochronnymi oraz uziemieniami. Zaczyna się na zaciskach wyjściowych wewnętrznych linii zasilających w złączu i kończy na gniazdach wtyczkowych, wypustach oświetleniowych i zainstalowanych na stałe odbiornikach zasilanych energią elektryczną.

Informacje wstępne
Instalacja elektryczna w domu jednorodzinnym powinna w okresie jej użytkowania zapewniać możliwość bezpiecznego korzystania z odbiorników energii elektrycznej, zgodnie z ich przeznaczeniem i warunkami założonymi w projekcie tej instalacji. Właściciel budynku jest zobowiązany do dokonywania okresowych kontroli stanu sprawności technicznej urządzeń i instalacji elektrycznych w budynku. Domy jednorodzinne powinny być w czasie ich użytkowania poddawane przez właściciela lub zarządcę kontroli okresowej, co najmniej raz w roku, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego:

• elementów budynku, budowli i instalacji narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania obiektu,
• instalacji i urządzeń służących ochronie środowiska,
• instalacji gazowych oraz przewodów kominowych (dymowych, spalinowych i wentylacyjnych).

Weryfikację stanu urządzeń oświetleniowych należy przeprowadzać po zakończeniu prac montażowych, sprawdzając m.in. zgodność zastosowanych urządzeń z dokumentacją projektową oraz mierząc parametry uzyskanego efektu oświetleniowego. Badania powinno wykonywać się także okresowo podczas eksploatacji obiektu.

Wprowadzenie
W trakcie użytkowania obiektu niezbędne jest okresowe sprawdzanie stanu technicznego opraw, źródeł światła i osprzętu pomocniczego oraz przeprowadzenie pomiarów parametrów oświetleniowych. Dotyczy to zarówno oświetlenia podstawowego, jak i awaryjnego, jeżeli ten drugi rodzaj oświetlenia występuje w obiekcie. Częstotliwość badań okresowych powinna być zgodna z planem konserwacji urządzeń oświetleniowych.

Układy zasilania rezerwowego stanowią podstawowe zabezpieczenie przed przerwami w dostawach energii dla odbiorników wrażliwych. Wśród nich znajdują się rozwiązania oparte na specyficznych układach sieci, urządzenia energoelektroniczne z akumulatorami, agregaty prądotwórcze oraz systemy DRUPS. W pierwszej części artykułu przedstawione zostaną układy sieci z rezerwą jawną i ukrytą oraz zasilacze UPS z akumulatorami.

Wprowadzenie
Odbiorca korzystający z energii elektrycznej dostarczanej z sieci elektroenergetycznej musi liczyć się z występowaniem przerw w jej dostawie. Niektóre z nich zależą bezpośrednio od dostawców energii, a ściślej rzecz biorąc od przedsiębiorstw zarządzających sieciami zasilającymi. Przy czym mogą to być przerwy planowane lub nieplanowane. Pierwsze z nich związane są z koniecznością przeprowadzenia prac konserwacyjnych, przebudową lub rozbudową sieci elektroenergetycznej. Groźniejsze są przerwy nieplanowe, ponieważ nie można się przygotować na ich wystąpienie. Spowodowane są przypadkowym uszkodzeniem infrastruktury zasilającej. Tego typu awarie najczęściej spowodowane są przez warunki atmosferyczne oddziałujące bezpośrednio na napowietrzne linie elektroenergetyczne niskiego (230/400 V), średniego (15-20 kV) napięcia, a także linie przesyłowe wyższych napięć.

BHP pracy elektroinstalatora jest wbrew pozorom trudnym zagadnieniem. Mnogość przepisów, ich interpretacja i zastosowanie w zależności od miejsca pracy i kompetencji sprawiają, że bardzo często bywają one pomijane w praktyce. Warto wiec przyjrzeć się temu zagadnieniu i przyswoić sobie skrót wiedzy w tym tak ważnym temacie.

Pomieszczenia do pracy elektroinstalatora
Pracodawca zatrudniający elektroinstalatora ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Jest on obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany:

• organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy;
• zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń;
• zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy;
• wykonać zalecenia społecznego inspektora pracy.

Od ponad czterech lat pod egidą Stowarzyszenia Nowoczesne Budynki (SNB) działa szerokie grono specjalistów − wolontariuszy przygotowujących propozycje dotyczące udoskonalania zapisów zawartych w WT. Propozycje te są następnie sukcesywnie przekazywane przez SNB ministerstwu odpowiadającemu za sprawy budownictwa. Obecnie od listopada 2011 r. jest to Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej.

Trochę historii
W Dzienniku Ustaw nr 10 z 1995 r. poz. 46 ukazało się Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 14 grudnia 1994 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Autorem postanowień dotyczących instalacji elektrycznych był Centralny Ośrodek Badawczo Rozwojowy „Elektromontaż". Potocznie akt ten jest nazywany Warunkami technicznymi dla budynków i często określany skrótem WT. Od tego czasu akt ten podlegał wielu nowelizacjom ale jego podstawowy układ nie uległ zmianie. W wersji z roku 1994, podobnie jak obecnie, instalacji elektrycznych dotyczy rozpoczynający się od § 180 Rozdział 8. Dynamiczny rozwój technik telekomunikacyjnych spowodował jedynie dodanie 6 listopada 2012 r. (Dz. U. z 2012 r., poz. 1289) Rozdziału 8a, w którym zawarto wymagania dla instalacji telekomunikacyjnych.

Pod koniec ubiegłego roku rozpoczęliśmy publikację cyklu artykułów autorstwa Janusza Strzyżewskiego poświęconego problematyce terenu budowy. Artykuły dotyczyły m.in. zasad i przepisów związanych z sieciami, instalacjami i urządzeniami elektrycznymi na terenie budowy, zasilania w energię elektryczną i eksploatacji instalacji tymczasowych, a także prac w pobliżu czynnych linii elektroenergetycznych i ochrony odgromowej. W niniejszym zeszycie „Elektroinstalatora" autor zajął się oświetleniem terenu budowy.

Oświetlenie awaryjne spełnia ważną rolę w zapewnieniu bezpiecznego użytkowania budynków oraz innych obiektów budowlanych. Pod względem funkcji dzieli się na oświetlenie zapasowe, umożliwiające bezpieczne kontynuowanie lub zakończenie wykonywanych czynności oraz oświetlenie ewakuacyjne zapewniające bezpieczną ewakuację pomieszczeń lub stref (rys. 1).

Wprowadzenie
Składnikiem oświetlenia ewakuacyjnego oprócz opraw są podświetlone znaki wskazujące kierunek ewakuacji. Oba rodzaje oświetlenia awaryjnego powinny działać w przypadku zaniku oświetlenia podstawowego. Należy także pamiętać, że zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. z 22 czerwca 2010 r., nr 109, poz. 719) oświetlenie awaryjne stanowi element ochrony pożarowej obiektu.

Przez pojęcie terenu budowy (używane jest również niezbyt precyzyjne określenie: „plac budowy") należy rozumieć wydzielony obszar obejmujący rejony prowadzenia robót na otwartej przestrzeni oraz we wnętrzach wznoszonych budynków i innych obiektów kubaturowych. Również nie należy zapominać o czynnościach wykonywanych w obiektach zaplecza budowy.

Na terenie budowy mamy do czynienia ze zróżnicowanymi warunkami użytkowania energii elektrycznej. W budynkach stacjonarnych zaplecza są one takie same jak w innych obiektach, np. biurach, warsztatach czy magazynach położonych poza terenem budowy. Natomiast skrajnie różne warunki występują na otwartym terenie budowy oraz we wnoszonych obiektach. Prawie wszędzie występuje zwiększone zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym spowodowane szeregiem czynników zestawionych w tablicy.